Trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ, các doanh nghiệp đang đối mặt với những thách thức mới trong việc quản lý và khai thác tri thức. Mô hình kinh doanh điện tử của Tiến sĩ Yogesh Malhotra, một chuyên gia hàng đầu về quản lý tri thức, đã xuất hiện như một giải pháp đột phá, giúp doanh nghiệp thích ứng và phát triển trong kỷ nguyên số.
Thách thức của Quản lý Tri Thức Truyền thống:
Mô hình quản lý tri thức truyền thống, dựa trên việc thu thập, lưu trữ và phân phối thông tin, đã không còn đáp ứng được nhu cầu của doanh nghiệp hiện đại. Malhotra chỉ ra những hạn chế của mô hình này:
- Tập trung vào thông tin, bỏ qua kiến thức: Mô hình truyền thống quá chú trọng vào việc xử lý thông tin, mà bỏ qua việc chuyển đổi thông tin thành kiến thức có giá trị và ứng dụng được.
- Coi nhẹ kiến thức ngầm: Kiến thức ngầm, bao gồm kinh nghiệm, kỹ năng và trực giác của nhân viên, là một nguồn tài sản vô giá nhưng thường bị bỏ qua trong mô hình truyền thống.
- Thiếu tính linh hoạt: Mô hình truyền thống thường cứng nhắc, khó thích ứng với sự thay đổi nhanh chóng của môi trường kinh doanh.
Mô hình Kinh doanh Điện tử của Malhotra:
Để vượt qua những thách thức trên, Malhotra đề xuất một mô hình kinh doanh điện tử hoàn toàn mới, tập trung vào các yếu tố sau:
- Tư duy chiến lược linh hoạt: Thay vì lập kế hoạch cứng nhắc, doanh nghiệp cần áp dụng tư duy chiến lược linh hoạt, sẵn sàng thích ứng với những thay đổi không ngừng của thị trường.
- Công nghệ hỗ trợ sáng tạo: Công nghệ không chỉ là công cụ xử lý thông tin mà còn là nền tảng để thúc đẩy sự sáng tạo và đổi mới trong doanh nghiệp.
- Lãnh đạo “nhận thức và ứng phó”: Lãnh đạo cần chuyển từ vai trò chỉ huy và kiểm soát sang vai trò tạo điều kiện và hỗ trợ, khuyến khích sự tham gia và đóng góp của mọi thành viên.
- Xây dựng tổ chức học tập: Doanh nghiệp cần trở thành một tổ chức học tập, nơi mọi người đều có thể học hỏi, chia sẻ và phát triển kiến thức.
- Đánh giá và đo lường tri thức: Tri thức cần được coi là một tài sản quan trọng của doanh nghiệp và cần được đánh giá, đo lường một cách hệ thống.
Áp dụng Mô hình Kinh doanh Điện tử của Malhotra:
Để áp dụng mô hình này, doanh nghiệp cần thực hiện các bước sau:
- Thay đổi tư duy: Lãnh đạo và nhân viên cần thay đổi tư duy về quản lý tri thức, từ việc xem tri thức là thông tin sang việc xem tri thức là tài sản chiến lược.
- Xây dựng văn hóa học tập: Tạo ra một môi trường làm việc khuyến khích sự học hỏi, chia sẻ và hợp tác giữa các thành viên.
- Đầu tư vào công nghệ: Sử dụng công nghệ để hỗ trợ quá trình thu thập, lưu trữ, chia sẻ và ứng dụng tri thức.
- Đánh giá và cải tiến liên tục: Thường xuyên đánh giá hiệu quả của các hoạt động quản lý tri thức và điều chỉnh để phù hợp với bối cảnh kinh doanh.
Những thay đổi này được tóm tắt dưới đây.
Chiến Lược Kinh Doanh (Business Strategy)
Theo mô hình quản lý kiến thức của Malhotra, nhu cầu về kế hoạch chiến lược không bị loại bỏ hoàn toàn. Thay vào đó, Malhotra khuyên các tổ chức trong nền kinh tế mới nên sử dụng các hoạt động lập kế hoạch như các thiết bị để xác định “giới hạn của ý kiến có trách nhiệm và xây dựng các đối tượng ủng hộ” (‘limits of responsible opinion and building constituencies’) thay vì chỉ dùng chúng như các chỉ thị cứng nhắc cho tương lai. Do đó, nhu cầu về thực tiễn quản lý tri thức của tổ chức hiện đại sẽ là chu trình ứng dụng và sáng tạo tri thức nhanh hơn.
Sử dụng công nghệ (Use of Technology)
Malhotra lập luận rằng hầu hết các tổ chức hiện nay đều có các công nghệ nhúng thực thi một bộ quy trình khá cứng nhắc. Ông tin rằng những quy trình cứng nhắc này sẽ bị hạn chế trong những trường hợp tổ chức cần ứng phó với những thay đổi. Do đó, các tổ chức hiện đại nên đưa ra các quy định để thay đổi liên tục bằng cách áp dụng công nghệ nhằm hạn chế các quy trình cứng nhắc.
Vai trò của quản lý cấp cao (The Role of Senior Management)
Malhotra gợi ý rằng để đối phó với sự thay đổi liên tục, quản lý cấp cao phải thay đổi từ vai trò ‘chỉ huy và kiểm soát’ sang áp dụng cách tiếp cận ‘nhận thức và ứng phó’. Để làm được điều này, các nhà lãnh đạo cần xem tổ chức không phải là một thực thể kinh doanh có thứ bậc mà là một cộng đồng con người (human community) có khả năng cung cấp những ý nghĩa đa dạng cho các luồng thông tin. Malhotra gợi ý rằng bước đầu tiên hướng tới điều này chủ yếu liên quan đến việc cho phép tất cả nhân viên truy cập vào cơ sở thông tin của công ty.
Quy trình kiến thức tổ chức (Organizational Knowledge Process)
Malhotra tin rằng các tổ chức phải tiếp cận sự sáng tạo và đổi mới của nhân viên để quản lý kiến thức một cách hiệu quả. Các tổ chức truyền thống lưu trữ kiến thức trong cơ sở dữ liệu tĩnh mà không diễn giải và bối cảnh trong mô hình ‘xử lý thông tin’. Do đó, trọng tâm của các quá trình tri thức của tổ chức trong tương lai phải là tạo điều kiện cho việc tạo ra tri thức mới, làm mới tri thức hiện có và áp dụng cả hai vào các quyết định kinh doanh.
* Kinh tế tài sản tổ chức (Economics of Organizational Assets)
Sự thay đổi mô hình hướng tới nền kinh tế thông tin cũng đã đặt ra một tầm quan trọng mới đối với kiến thức như một tài sản của tổ chức. Tốc độ mà các tổ chức dựa trên mạng thành công đã tích lũy được giá trị thị trường, bất chấp một chuỗi điều chỉnh gần đây của cổ phiếu công nghệ, là dấu hiệu cho thấy giá trị mà các nền kinh tế trong tương lai sẽ đặt vào tri thức như một tài sản cạnh tranh.
* Thiết kế tổ chức (Organization Design)
Malhotra cũng lập luận rằng sự thay đổi mô hình đã khuyến khích những thay đổi trong hoạch định của tổ chức. Malhotra lập luận rằng những người tạo ra hệ thống quản lý kiến thức riêng nên cố gắng khuyến khích nhân viên tạo ra kiến thức của riêng họ thông qua thiết kế.
Kết luận:
Mô hình kinh doanh điện tử của Malhotra mang đến một cái nhìn mới mẻ và toàn diện về quản lý tri thức trong kỷ nguyên số. Bằng cách áp dụng mô hình này, doanh nghiệp có thể khai thác tối đa tiềm năng của tri thức, tạo ra lợi thế cạnh tranh và đạt được thành công bền vững.
